Het gebruik van het cijfer ‘nul’ op de schaalvraag

Dr. Luc Isbeaert, Dr. Myriam Le Fevere de Ten Hove, Coert Visser, Peter Szabo,... oplossingsgerichte therapeuten en coaches die ik waardeer, gebruiken schaalvragen van 0 tot 10. Toch vind je in de literatuur over het oplossingsgericht werken ook schaalvragen van 1 tot 10 en stel ik vast dat een aantal startende coaches teruggrijpen naar een schaalvraag van 1 tot 10. Wat is nu correct? En wat is het meest wenselijk om te gebruiken?

Jaren geleden had ik hierover een gesprek met dr. Luc Isebaert. Hij vertelde mij dat dit net hetzelfde is. Het is wel gebruikelijker om vanaf nul te starten, maar het is niet fout om te werken met een schaal van één tot tien.
Het cijfer nul staat voor het slechtste of lastigste moment. Ofwel zeg je tegen de coachee dat nul gewoon het omgekeerde is van de tien. Dit gaat vlugger. Volgens dr. Luc Isebaert werkte Steve De Shazer, één van de grondleggers van het oplossingsgericht denken en vriend van Luc, op het einde van zijn loopbaan ook op deze manier.

Ook in de literatuur geeft dr. Myriam Le Fevere de Ten Hove het volgende voorbeeld van een schaalvraag. "Als nul is: het moment waarop je het het lastigst had, en tien: het moment waarop het wonder gebeurd is. Waar zet je je nu tussen nul en tien?'

In mijn eigen praktijk als personal coach en teamcoach heb ik nooit ervaren dat iemand een nul geeft. Soms beschrijf ik in enkele woorden het cijfer 'nul' als een zodanig worst case scenario dat de coachee zichzelf sowieso een hoger cijfer geeft.

Uit de praktijk

Coach: 'Ik hoor dat je opnieuw wilt gaan sporten. Je loopt en wil graag zo'n drie keer per gaan lopen. Eén keer met een vriend en twee keer per week alleen. Op dit moment heb je het gevoel dat je niets van beweging hebt. Is het correct zoals ik dit verwoord?'
Coachee: 'Ja, dit klopt.'
Coach: 'Ok, ik ga je even een schaalvraag stellen. Als 0 is: je bent zo vadsig als iets en je beweegt totaal niet en 10 je doet aan sport, wat voor jou betekent drie keer per week gaan lopen. Op welk cijfer zet je jezelf op dit moment?'
Coachee: 'Echt dik ben ik niet en ik beweeg wel iets hoor :-) Vorige week ben ik met mijn vrouw mee naar het zwembad geweest. Zij is hoogzwanger en had graag dat ik mee ging. Ik zou zeggen dat ik op een drie zit. Ook omdat ik af en toe met de fiets naar het werk ga.'
Coach: 'Mooi, je geeft jezelf een drie. Je bent al met je vrouw gaan zwemmen én je gaat zelfs af en toe met de fiets naar het werk. Ik kan mij voorstellen dat niet iedereen dit doet. En wat zijn zo nog zaken die je doet?' Coachee: 'Doen? (pauze) Dit is het eigenlijk. (pauze) Nu, ik heb wel een loopschema samengesteld... en ik weet op welke manier ik het moet aanpakken maar ik moet nog starten. Dit is wel nog niet echt sporten, maar ik ben er in gedachten wel al mee bezig geweest.'
Coach: 'Dus je gaat al zwemmen met je vrouw, je neemt af en toe de fiets om naar het werk te gaan en je hebt nu reeds een loopschema samengesteld. Dit heb jij al gedaan voor je naar hier kwam. Het kriebelt zeker om opnieuw te gaan sporten? (coach lacht)
Coachee: 'Inderdaad... en nu ik dit vertel merk ik nog meer dat de goesting er eigenlijk al is hoor. Ik kan echt wel van het lopen genieten. Vroeger deed ik dit vaak... (coachee vertelt nog even verder over zijn loopervaring uit het verleden).

Ter verduidelijking: de coachee was niet vadsig, waardoor de coach wist dat hij sowieso geen nul zou scoren.

Werk je met een schaal van nul tot tien dan geef je de coachee de gelegenheid om toch een nul te scoren. Met het cijfer nul geeft hij de boodschap dat er werkelijk nog niets aanwezig is. Een oplossingsgerichte coach gelooft er sterk in dat er wel al iets aanwezig is, maar soms zijn deze zaken nog bijzonder klein. Overtuig de coachee niet dat er al iets aanwezig is, want overtuigen werkt vaak niet of kortdurend. Stel eerder copingsvragen zodat er ook een aantal resources van de coachee zichtbaar worden.

Conclusie

Zowel schaalvragen van nul tot tien als van één tot tien zijn correct.

Schaalvragen zijn maar een techniek, het hanteren van de oplossingsgerichte mindset is nog steeds het belangrijkst.

Schaalvragen van nul tot tien genieten de voorkeur van een oplossingsgerichte coach, omdat:
- het gebruikelijker en natuurlijker is;
- het keuzepalet van de coachee groter is;
- de coachee de mogelijkheid heeft om aan te tonen dat het vanuit zijn beleving enorm lastig is of dat er nog helemaal niets aanwezig is. Dit kan hij duidelijk maken door het cijfer nul te scoren.
 - wanneer de coachee een nul scoort, dan kan je nog steeds vragen wat hij nu reeds doet om ervoor te zorgen dat hij niet onder die nul gaat.
- scoort hij een nul dan is de kans groot dat hij op een ander moment al eens hoger heeft gestaan op de schaalvraag.

Bronnen: Visser, C., Doen wat werkt, Van Duuren Management, 2013